ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Μ.Μ.Ε

Αυτή την εβδομάδα θα ασχοληθούμε την σχέση των Μ.Μ.Ε στο πόλεμο, κατά πόσο αυτά επηρεάζουν την αντίληψη του κοινού σε ένα τέτοιο γεγονός και κατά πόσο μένουν ουδέτερα στην αντιμετώπιση των γεγονότων. Για να γίνει αυτό αντιληπτό θα ορίσουμε ως σημείο αναφοράς μας τον πόλεμο Αμερικής-Ιρακ 1990, όπου τα Μ.Μ.Ε έπαιξαν ιδιαίτερο ρόλο.
Θεωρώ λοιπόν σκόπιμο να κάνω μία πολύ μικρή ιστορική αναδρομή στο γεγονός και μετά να αναλύσω το άρθρο του J. Lynch με τίτλο "The Middle East-War Journalism and Peace Journalism", το οποίο μπορεί να μην αναφέρεται στο ίδιο πολεμικό γεγονός, αλλά δίνει ένα καλό παράδειγμα για το πως θα έπρεπε να λειτουργεί ένας πολεμικός ανταποκριτής.
Ο Πόλεμος του Κόλπου, όπως ονομάστηκε, ήταν ένας πόλεμος μεταξύ διεθνούς συμμαχίας από περίπου 30 κράτη υπό την καθοδήγηση των Η.Π.Α και την εξουσιοδότηση του Ο.Η.Ε κατά του Ιράκ, για την απελευθέρωση του Κουβέιτ. Ο πόλεμος αυτός είναι γνωστός και με ποικίλα άλλα ονόματα, ανάλογα με την πολιτική και ιστορική θέση διαφόρων ομάδων αναφοράς όπως: Πόλεμος του Κόλπου, Πόλεμος του Περσικού Κόλπου, Πόλεμος του Κόλπου 1990, Πρώτος Πόλεμος του Κόλπου , Δεύτερος Πόλεμος του Κόλπου (για το Ιράκ και το Ιράν), Απελευθέρωση του Κουβέιτ, Ο Πόλεμος για το Κουβέιτ, Η μητέρα όλων των Μαχών, Καταιγίδα της Ερήμου, θεωρούμενα ως τα πιο γνωστά ονόματα. Ο Πόλεμος ξεκίνησε με την εισβολή του Ιράκ στις 2 Αυγούστου 1990, με την δικαιολογία ότι το Κουβέιτ κάνει γεωτρήσεις για πετρέλαιο υπό κλίση και έτσι "κλέβει" ιρακινό πετρέλαιο. Αμέσως μετά την εισβολή υποβλήθηκαν οικονομικές κυρώσεις από τον Ο.Η.Ε.. Οι εχθροπραξίες άρχισαν τον Ιανουάριο του 1991, οι οποίες κατέληξαν στην ολοκληρωτική νίκη των συμμαχικών δυνάμεων.
Ο J. Lynch στο άρθρο του προσπάθεια να δείξει πως χειρίστηκαν οι δημοσιογράφοι όλη αυτή την κατάσταση μέσα από παραδείγματα.
Η συνεχιζόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή, γράφει ότι έχει σαφώς επιδεινωθεί από μεγάλο μέρος των εκθέσεων, με συχνές και μανιώδη διεκδίκηση της προκατάληψης και από τις δύο πλευρές J. Lynch, ένας έμπειρος διεθνής ανταποκριτής στην τηλεόραση και στις εφημερίδες, βοήθησε να δημιουργηθεί μια νέα μέθοδο της λεγόμενης "δημοσιογραφίας την Ειρήνη". Για να το αποδείξει, χρησιμοποιεί δύο παραδείγματα τα οποία, θα αναλύσω στη συνέχεια. Το πρώτο από τα παραδείγματα αναφέρεται στην κάλυψη της δεσπόζουσας τάσεις για τον δυτικό τύπο γύρω από τις 14 Οκτώβρη και το δεύτερο, αντιμετωπίζει το ίδιο θέμα με τον τρόπο της "δημοσιογραφικής ειρήνης".
Μέσα από το παράδειγμα για τα γεγονότα στο Ιράκ, βλέπουμε ότι το ίδιο παράδειγμα δίνεται από τη μεριά της "Δημοσιογραφίας ειρήνη" και από την αντίθετη μεριά. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο ένας δημοσιογράφος επικεντρώνει τη σύγκρουση ανάμεσα συ δύο και μοναδικούς στόχους, ενώ αντίθετα ο ειρηνικός δημοσιογράφος διαχωρίζει την αντιπαράθεση αυτή σε περισσότερα από δύο μέτωπα, που επιδιώκουν περισσότερους στόχους.

Επιπλέον στην πρώτη περίπτωση γίνεται πειστική αναπαράσταση των βίαιων γεγονότων με ζωντανές, συχνά ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, όπως όταν μιλάει για ανθρώπους που εμφανίζονται με ματωμένα χέρια, ενώ στη δεύτερη περίπτωση γίνεται απλή αναφορά όπου είναι απαραίτητο, ενώ εστιάζουν στις συνέπειες των γεγονότων και πως αυτά επηρεάζουν τους ανθρώπους, αποφεύγοντας να επικεντρωθούν στα φρικιαστικά γεγονότα.

Βασικό στοιχείο είναι ότι στο δεύτερο παράδειγμα αποφεύγονται οι χαρακτηρισμοί των γεγονότων από ή των συμμετεχόντων σε αυτά, ως καλοί ή κακοί, ενώ στο πρώτο αυτό συμβαίνει συχνά, όπως στο σημείο όπου παρουσιάζεται ο Κ. Ανάν ως χαρούμενος και ειρωνικός, μετά από ένα αιματηρό γεγονός.

Συνεχίζοντας στο ίδιο πνεύμα, στο πρώτο παράδειγμα γίνεται μία αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των βιαιοπραγιών από τις παρούσες επιπτώσεις, ενώ στη "δημοσιογραφία της ειρήνης", γίνεται μία προσπάθεια ανίχνευσης των μετέπειτα αποτελεσμάτων. Δηλαδή, αποφεύγεται η κατηγορία κάποιο συγκεκριμένου ατόμου και γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπιστούν και οι δύο πλευρές σαν θύματα με κοινές συνέπειες.

Γενικότερα στο πρώτο παράδειγμα χρησιμοποιείται κατά κόρον ο επιτηδευμένος, συγκινησιακός λόγος, όπως οι λέξεις φρίκη και ειρωνεία, προκαλώντας έτσι έντονη κλιμάκωση της βίας και προβάλλοντας την αδυναμία της μίας από της δύο πλευρές, πράγμα που δεν γίνεται στο άλλο κείμενο έτσι ο δημοσιογράφος δίνει περισσότερη αξιοπιστία στα λεγόμενα του.
Τέλος στο δεύτερο κείμενο, γίνεται μία γενική ανάλυση των γεγονότων και των μακροπρόθεσμων συνεπειών του πολέμου, έτσι ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να αξιολογήσουν τα γεγονότα και τα επακόλουθα τους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο και την απελπισία τους για να εξυπηρετήσουν άλλα συμφέροντα, οικονομικά ή πολιτικά , αλλά επικεντρώνονται στο γεγονός και τη συμμετοχή των ανθρώπων σε αυτό.
Επιστρέφοντας στον πόλεμο του κόλπου, θα μπορούσαμε να σημειώσουμε ότι στην πρώτη κατηγορία ανήκουν όλοι εκείνοι οι δημοσιογράφοι που άφηναν το λαό στην ψευδαίσθηση ότι ο πόλεμος αποτελούσε τη μοναδική επιλογή της Αμερικής για να τιμωρήσουν τον ιρακινό ηγέτη. τον οποίο παρουσίαζαν με τη χειρότερη δυνατή μορφή, κρύβοντας από τον κόσμο τα αληθινά αίτια του πολέμου καθώς και τις ενέργειες του αμερικάνικού στρατού που σκότωνε και κατέστρεφε στο Ιράκ Από την άλλη μεριά όμως παρουσιαζόταν με στόμφο οι εχθροπραξίες των ιρακινών Αντίθετα βέβαια, στο δεύτερο παράδειγμα ανήκουν όσοι δημοσιογράφοι μπόρεσαν να αντισταθούν στην δεσπόζουσα αυτή αντίληψη για τη φιλική διάθεση των Αμερικάνων προς τον ιρακινό λαό και έδωσαν ξεκάθαρες εικόνες για το τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό τον πόλεμο, και πως βιώνουν τις συνέπειες του και οι δύο λαοί, οι οποίοι δεν έφταιγαν σε τίποτα, αλλά επωμίστηκαν τις συνέπειες του πολέμου.